15 tháng học tập, làm việc và du lịch tại Nhật Bản giúp mình có cơ hội trực tiếp trải nghiệm cách đất nước này vận hành các hoạt động du lịch từ cả góc độ người tiêu dùng lẫn người cung cấp dịch vụ.
Du lịch chỉ bền vững khi và chỉ khi ba trụ cột “môi trường”, “văn hóa – xã hội” và “kinh tế” bền vững. Nếu có quốc gia nào đáng được vinh danh vì sự “phát triển mọi mặt trong xã hội hiện tại mà vẫn đảm bảo lợi ích cho tương lai”, thì Nhật Bản nên được xếp trong nhóm dẫn đầu. Ở đây ý thức bảo vệ môi trường và tinh thần tự tôn, gìn giữ bản sắc dân tộc thấm đẫm từng hơi thở cuộc sống. Ngay cả một đứa bé lớp mầm đã được dạy cách phân loại rác thải, hay một gia đình con mọn nhưng bố mẹ vẫn địu cháu bé ngủ gật gù sau lưng vừa đánh trống vừa nhảy múa trong các lễ hội truyền thống của thành phố.
Bởi mỗi người Nhật là một đại sứ hình ảnh, và cách họ làm du lịch chính là cách họ sống thường ngày.
Phần 1: Thân thiện với môi trường
Mình nhớ ngày đầu tiên dọn vào kí túc xá trường Đại học Tohoku, cô quản lý phát một tập giấy tờ, trong đó có “giáo trình” hướng dẫn phân loại rác rất chi tiết và phức tạp, đồng thời dặn dò mình phải thực hiện đúng, vì nếu không thì bên công ty môi trường sẽ… không thu. Rác được phân làm 4 loại (có cách phân chia khác là 6 loại): rác cháy được, rác không cháy được, rác ngoại cỡ, và chai lọ, vỏ lon. Mỗi loại rác phải bỏ vào những túi/khu vực riêng và sẽ có lịch thu khác nhau. Chẳng hạn:
- Một chai nhựa PET (in biểu tượng hình tam giác và số một bên trong): nắp chai và nhãn mác phải được tháo rời và bỏ vào túi rác không cháy được; vỏ chai phải được rửa sạch, nhẫm bẹp và bỏ vào một thùng riêng cạnh nơi đổ rác.
- Giấy báo, thùng bìa các-tông phải được buộc gọn gàng và để vào một góc riêng quy định. Hộp sữa giấy dùng xong phải được cắt phẳng, rửa sạch và xếp vào cùng chồng giấy báo…
Tất cả những điều này trẻ em Nhật Bản đã được dạy từ khi học mẫu giáo.
Ý thức bảo vệ môi trường ăn sâu vào tiềm thức người Nhật từ khi còn bé tẹo. Mình từng bị một cậu nhóc 7 tuổi… lên lớp về tác hại của việc đổ nước có gas ra thảm cỏ (do mình lỡ tay làm đổ nhưng trong mắt cháu cháu thì có vẻ là mình cố tình…). Một lần khác khi đang đi dạo buổi đêm, mình chứng kiến đằng trước có một cô chủ đứng chờ ba em chó Shiba… ị bên thảm cỏ ven đường xong lấy bộ dụng cụ (xẻng, găng tay, túi nilon) ra dọn ngay lập tức – dù trên khu phố lúc đó chỉ có mỗi mình và cô.
Nhật Bản sở hữu hệ thống cáp treo gồm 170 chiếc trên toàn quốc, trong đó có 134 chiếc hoạt động quanh năm, đặc biệt cáp treo Hakone từng giữ kỉ lục Guinness thế giới về lượng hành khách chuyên chở lớn nhất trong năm (hơn 2 triệu người vào năm 2008 – trung bình gần 5,500 người/ngày). Tuy nhiên mình chưa từng đọc một bài báo hay nghiên cứu nào về việc cảnh quan môi trường Nhật bị hủy hoại do xây dựng, vận hành hệ thống cáp treo. Có thể do mình biết chưa nhiều, nhưng ít nhất từ những gì mình tận mắt trông thấy thì Nhật Bản phát triển du lịch rất hài hòa với thiên nhiên.
Họ không chỉ yêu đơn thuần, họ kính trọng và tôn thờ thiên nhiên.
Có hai chữ Hán mình rất tâm đắc khi học về Trà đạo và thực tế có thể khái quát tính cách đặc trưng của người Nhật, đó là chữ 和 (Wa – hòa hợp) và chữ 敬 (Kei – tôn trọng): hòa hợp với tự nhiên và tôn trọng vạn sự vạn vật. Dễ hiểu vì sao ở Nhật dành đến 4 ngày nghỉ lễ quốc gia để thể hiện sự kính trọng với thiên nhiên: ngày xuân phân, ngày cây xanh, ngày của biển và ngày của núi.
Với những bạn học tiếng Nhật, chắc chắn ngay cả khi chưa biết đọc bảng chữ cái aiueo, đã được dạy nói “itakimasu” (mời cả nhà ăn cơm) trước mỗi bữa ăn. Câu nói vô cùng thường ngày này mang hai ý nghĩa: cảm ơn những người đã làm ra bữa ăn (từ người nông dân trồng cây lúa đến ba mẹ nấu món ăn này) và cảm ơn Mẹ thiên nhiên đã cho lương thực (mỗi tạo vật đều có sinh mệnh, chúng ta phải biết ơn những sinh mệnh đó).
Một đất nước mà tâm thế bảo vệ thiên nhiên gắn liền với từng nếp sống của người dân chắc chắn là đất nước có thể phát triển du lịch bền vững về mặt môi trường.
Đón đọc những kì tiếp theo:
Phần 2: Gần gũi về văn hóa – xã hội
Phần 3: Đem lại lợi ích kinh tế
tên của lễ hội mà có một người mẹ là gì?
Ảnh đó mình chụp từ lễ hội Aoba Matsuri ở thành phố Sendai.